W XV edycji konkursu „Historii Bliskiej” uczestnicząca w nim młodzież – gimnazjów i szkół średnich – po raz pierwszy mogła wybrać spośród aż czterech równorzędnych tematów: Dzieci wojny – żołnierze i ofiary; Szkolna fotografia – wojenne losy kolegów, przyjaciół i nauczycieli; Spotkania w XX wieku. Polacy–Rosjanie: przyjaciele, wrogowie, sąsiedzi? oraz Warszawa zbudowana, zburzona, odbudowywana. Moje miejsca i w tych miejscach ludzie… Konkurs ogłoszony został w pierwszych dniach listopada 2010 przez Ośrodek KARTA i Współorganizatorów, czyli: Muzeum II Wojny Światowej, Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Urząd m. st. Warszawy wraz z Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz Fundację im. Batorego.

Nadesłano 281 prac (134 zespołowe i 147 indywidualnych), autorstwa 512 uczniów (z których tradycyjnie zdecydowaną większość – 79% – stanowią dziewczęta) ze 146 szkół (49 z gimnazjów, 97 ze szkół ponadgimnazjalnych), ze 107 miejscowości całej Polski. Najwięcej prac nadesłano z województw mazowieckiego i wielkopolskiego – ich udział sięga 30%.

Uczniom towarzyszyło 176 opiekunów, przeważnie nauczycieli (historii, WOS, języka polskiego) lub rodziców czy rodzeństwa (czasem laureatów poprzednich edycji konkursu). 47 prac konkursowych nadesłano ze szkół uczestniczących w konkursie po raz pierwszy.

Największym zainteresowaniem cieszył się w tym roku temat Dzieci wojny – żołnierze i ofiary – podjęło go aż 64% wszystkich uczestników. Dwa kolejne: Szkolna fotografia... i Polacy–Rosjanie... – podjęte zostały w pracach w tym samym stopniu – po 15%. Temat warszawski znalazł realizację w 6% prac, choć niekoniecznie tylko uczniów z Warszawy.

Punkt wyjścia dla większości prac stanowiła pamięć o wydarzeniach II wojny światowej, choć temat spotkań polsko-rosyjskich i „warszawski” mogły odnosić się także do rzeczywistości przed- i powojennej.

Tegoroczne zadania konkursowe wymagały szczególnie uważnego i skrupulatnego przyjrzenia się mikrohistorii – zbadania, w jaki sposób wojenne i powojenne doświadczenia wpłynęły na losy jednostek, rodzin, szkolnych społeczności czy mieszkańców warszawskiej kamienicy. Zadanie to okazało się wyzwaniem trudnym dla uczestników konkursu.

Podstawowy kłopot sprawił dobór adekwatnego materiału źródłowego. W pracach podejmujących temat wojennego dzieciństwa najczęściej akcentowana była sama problematyka represji, jakim została poddana ludność cywilna pod okupacją sowiecką i niemiecką (deportacje, wysiedlenia, praca przymusowa, egzekucje, rzadziej – młodociana partyzantka). Odtworzenie losów szkolnej społeczności podczas wojny również sprawiło problemy – w pamięci świadków przetrwały fragmentaryczne obrazy, z których trudno budować szerszą panoramę, choć na podkreślenie zasługuje świadomość odmienności specyfiki podziemnego nauczania dzieci np. w Kraju Warty i Generalnym Gubernatorstwie. Niemniej uczniowie satysfakcjonująco radzili sobie z rekonstrukcją wydarzeń „trudnego dzieciństwa” i oceną jego wpływu na dorosłe życie.

Temat dotyczący Warszawy okazał się najtrudniejszy – nieliczne prace nadesłane na konkurs, w większości spoza stolicy, dobitnie ukazują kataklizm, jaki dotknął w XX wieku to miasto i jego społeczność. Odtworzenie losów warszawskiej małej ojczyzny i jej ludzi było wyzwaniem wyjątkowym, przede wszystkim wymagało dużego trudu w dotarciu do niestereotypowego materiału źródłowego.

Na tym tle temat polsko-rosyjski wydawał się pozornie najłatwiejszy, przynajmniej w wymiarze źródłowym – można się było bowiem odwołać do okresu powojennego, mniej odległego i dobrze obecnego w pamięci pokolenia dziadków i rodziców. Ale i tu na uczestników czyhały pułapki; jednym z najczęstszych historycznych uproszczeń było badanie stosunków polsko-rosyjskich rozumianych jako polsko-radzieckie i niemal wyłącznie z perspektywy „doznanych przez nas-Polaków krzywd”. Temat wymagał od uczestników 2 wysiłku zmierzenia się z pokutującymi w naszym myśleniu uproszczeniami. Jak pokazują wyniki konkursu, zadanie było wykonalne − pojawiły się prace niezwykle ciekawe, odnoszące się do wielu różnych kontaktów „ludzkich” (także rodzinnych) między Polakami i Rosjanami w całym XX wieku.

Prace nagrodzone i wyróżnione przez Jury charakteryzują się niebanalnym spojrzeniem na podjętą problematykę wojennych i powojennych losów; zwraca tu przede wszystkim uwagę dojrzałość formułowanych przez młodzież wniosków.

Podobnie jak w latach poprzednich, częstym błędem popełnianym przez uczestników był brak samodzielnego opracowania zebranego, niekiedy z dużym wysiłkiem, materiału. Badawczy charakter konkursu zakładał nie tylko znalezienie ciekawych źródeł, ale także weryfikację materiałów i ich krytyczną analizę.

Wszystkie nadesłane na konkurs prace zostały wnikliwie przeanalizowane i ocenione przez dwa niezależne szczeble Jury. O ostatecznym przyznaniu nagród zadecydowało Jury Finałowe w składzie: prof. Barbara Engelking-Boni, prof. Cezary Eugeniusz Król, prof. Andrzej Żbikowski i red. Zbigniew Gluza.

Przyznano: 14 nagród I, II i III stopnia (7 zespołowych i 7 indywidualnych); 16 wyróżnień I stopnia (11 zespołowych i 5 indywidualnych), a także 39 wyróżnień II stopnia (20 zespołowych i 19 indywidualnych) – w postaci książek wysyłanych pocztą.

Łącznie nominowano 69 prac 145 autorów. Przyznano również 6 nagród pieniężnych dla opiekunów prac, a także wyróżnienia honorowe (dyplomy i książki) dla opiekunów wszystkich prac nagrodzonych i wyróżnionych.

Uczniowie naszej szkoły otrzymali następujące nagrody i wyróżnienia:

I nagroda zespołowa (4000 zł)

Erwin Ciulkiewicz, Oskar Ciulkiewicz z II Liceum Ogólnokształcącego (LO) z Białoruskim Językiem Nauczania im. B. Taraszkiewicza w Bielsku Podlaskim za film Wizerunek Sowieta z lat 1939–45 w pamięci mieszkańców Orli, w pasjonujący, ale i niezwykle dojrzały sposób pokazujący sytuację, jaka zapanowała na ziemiach Rzeczpospolitej zajętych przez ZSRR po 17 września 1939 oraz kontrowersyjną kwestię „wyzwolenia” Polski przez żołnierzy Armii Czerwonej; za twórcze i śmiałe podejście do problemu świadomości narodowej na obszarach granicznych i mieszanych pod względem etnicznym (opiekunowie: Włodzimierz Wawulski – nauczyciel, Elżbieta Ciulkiewicz − matka)

III nagrody zespołowe (2500 zł)

Adrianna Dębowska, Marlena Leoniuk z II LO z Białoruskim Językiem Nauczania im. B. Taraszkiewicza w Bielsku Podlaskim za oryginalny film Dzisiaj, dziecko, nie pójdziesz do szkoły..., ukazujący okupacyjne realia życia codziennego w regionie (Włodzimierz Wawulski)

Wyróżnienia II

zespołowe (książki)

Damian Bednarczyk, Tomasz Markiewicz z II LO z Białoruskim Językiem Nauczania im. B. Taraszkiewicza w Bielsku Podlaskim za pracę (Nie)zapomniany grób (Włodzimierz Wawulski)

Nagrody dla nauczycieli:

Nagroda I

Włodzimierz Wawulski z II LO z Białoruskim Językiem Nauczania im. B. Taraszkiewicza w Bielsku Podlaskim za opiekę nad trzema pracami sześciorga laureatów, w tym nad pracą, która otrzymała I nagrodę zespołową.

Na zdjęciu w środku uczniowie naszej szkoły: Marlena Leoniuk, Adrianna Dębowska, Oskar Ciulkiewicz, Erwin Ciulkiewicz

Źródło: www.historiabliska.pl

Komunikat Jury:

http://historiabliska.pl/wp-content/uploads/downloads/2011/09/KomunikatJuryHB15.pdf

Strona www konkursu:

http://www.historiabliska.pl

Fotorelacja: